το 1992 στο βιβλίο μου με τίτλο "Δίψα και Σιωπή" Νότα Κυμοθόη, εκδ. Διογένης
ΛΟΚΡΟΙ: Γράφει η Νότα Κυμοθόη© Νότα Κυμοθόη
Λοκρίδα (Λοκρίς) είναι περιοχή της Στερεάς Ελλάδας, η οποία στην αρχαιότητα χωριζόταν σε δύο περιοχές, σύμφωνα με τον Στράβωνα. Στην Ανατολική ήταν η Οπουντία Λοκρίδα, στη σημερινή περιοχή της επαρχίας Λοκρίδας του νομού Φθιώτιδας, απέναντι από την Εύβοια και στη Δυτική Λοκρίδα ή Οζολία ή Εσπερία Λοκρίδα, που εκτεινόταν στους σημερινούς νομούς Φωκίδας και Αιτωλοακαρνανίας κατά μήκος του Κορινθιακού κόλπου. Γεωγραφικά οι δύο επικράτειες των Λοκρών χωρίζονταν από την ογκώδη οροσειρά του Παρνασσού.
Κάτοικοι της Λοκρίδας ήταν οι Λοκροί, αρχαίο ελληνικό φύλο του οποίου η ονομασία προήλθε από την οικογένεια και φυλή του βασιλιά Λο και από την οικογένεια και φυλή του βασιλιά Κρο ενώνοντας τις δυο οικογένειες με το γάμο των παιδιών τους κι από αυτούς τους μετακατακλισμαίους κατοίκους προήλθε ο Λοκρός, που θεωρείται ο γενάρχης της Λοκρικής φυλής. Κάποιοι ισχυρίζονται πως ήταν γιος του Φύσκου (Ηροδ. 2, 947), ή του Αμφικτίονος (Σχολ. Πινδ. 09, 96 C), αλλά γνωρίζουμε από τα αρχαία συγγράμματα πως ο Αμφικτίων δεν απόκτησε απογόνους, παρά ίδρυσε την Α΄ Αμφικτιονία, στην Ανθήλη και στο ιερό της Δήμητρας Θεάς παρά τις Θερμοπύλες, ενώνοντας τους απογόνους των αδερφών του Ίωνα, Αιόλου και Δώρου. Μερικά από τα ονόματα των πόλεων των Λοκρών, προέρχονται από μυθολογικά πρόσωπα που είχαν σχέση με τον Λοκρό ναυτικό που από το λιμάνι Κύνος (Οπούς, Κύνος, Φύσκος, Ζέφυρος) έφτασε σε άλλες περιοχές με ούριο άνεμο.
Σύμφωνα με τις ανασκαφικές μαρτυρίες, ο εποικισμός της Λοκρίδας, άρχισε την Πρωτοελλαδική Εποχή, κορυφώθηκε στους κλασικούς χρόνους, ενώ υποχώρησε σταδιακά τη ρωμαϊκή περίοδο.
Οι δυτικοί Λοκροί (Οζόλαι και Επιζεφύριοι) ανήκαν στην ίδια εθνική και πολιτισμική ομάδα με τους ανατολικούς Λοκρούς (Οπούντιους κι Επικνημίδιους).
Επιφανής ήρωας των Λοκρών τους υπήρξε Αίας ο Λοκρός από την αρχαία πόλη Νάρυκα (επικοινωνούσε με την αρχαία Ελάτεια με το αρχαίο Ελατικό πεδίο, έναν αρχαίο χωματόδρομο, που υπάρχει ακόμα) των Λοκρών στην οποία υπάρχει σήμερα το χωριό Ρεγκίνι, στην πλαγιά του Καλλιδρόμου, που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο ως επικεφαλής των Λοκρών.
Οι Λοκροί μιλούσαν την λοκρική διάλεκτο, μια δωρική-βορειοδυτική διάλεκτο, σε αντίθεση με τα γύρω φύλα της κεντρικής Ελλάδας, όπως οι Βοιωτοί και οι Θεσσαλοί οι οποίοι μιλούσαν την αιολική διάλεκτο.
Επειδή κάποιοι μάχονται να εξαφανίσουν την αρχαία Λοκρίδα, για λόγους "γνωστών-αγνώστων" και αρχαιοκαπηλίας, ας δούμε τι λένε τα ιστορικά αρχεία, για όσους θέλουν τους αρχαίου Λοκρούς να ονομάζονται "Φωκείς" και να ανήκουν στη Φωκίδα...
Φωκείς=αυτοί που κρατούσαν τους φώκους, δηλαδή τις ελάτινες σκλήθρες για να φωτίζουν τα μονοπάτια των όσων πήγαιναν να παρευρεθούν στις τελετές των Ιερών που περιλαμβάνονταν στο Ιερό του Απόλλωνος Θεού στην πλαγιά του Παρνασσού και στη θέση Δελφοί (Ομφαλός της Γης, Μαντείο Δελφών, αρχαίο θέατρο, Θόλος Αθηνάς Προναίας, Κασταλία Πηγή). Γνώριζαν τι είχαν οι Λοκροί στους Δελφούς και γνώριζαν για τους θησαυρούς όλων των θησαυροφυλακίων όλων των ιερών...
Προέλευση των Λοκρών
Μετά από τον κατακλυσμό 12.000 π. Χ. όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από το σπήλαιο Σεϊντί και τα σπήλαια τω Γλα που κατέστρεψαν, στην περιοχή κατοικούσαν οι αρχαίοι Λοκροί γύρω από την λίμνη Κωπαΐδα, το Μαλιακό κόλπο και γύρω από τον ποταμό Κηφισό στις ανατολικές πλαγιές του Παρνασού και στις πλαγιές του Καλλιδρόμου. Πριν από την 2η χιλιετία π.Χ. (όψιμη χάλκινη εποχή), η περιοχή της Δυτικής Λοκρίδας κατοικείτο από τους Ύαντες, οι οποίοι ήταν ένα από τα προελληνικά φύλα της οικογένειας των Πελασγών (βλ. Iστορία Ελληνικού Έθνους, Ακαδημίας Αθηνών, τόμος Α΄ σελ. 358). Γύρω στο 1900 π.Χ. έγινε μεγάλη μετακίνηση από τα βόρεια και βορειοδυτικά, δηλαδή από την σημερινή Ήπειρο και Θεσσαλία προς την Στερεά Ελλάδα. Ένα από τα φύλα αυτά, κινήθηκε νότια και ακολουθώντας την οροσειρά της Πίνδου, ένα μέρος πέρασε τις Θερμοπύλες και εγκαταστάθηκε στα ανατολικά παράλια της Στερεάς, απέναντι από την Εύβοια, και ένα άλλο εγκαταστάθηκε στα νότια παράλια του Κορινθιακού. Εκεί, αναμείχθηκε με τους παλαιούς κατοίκους. Έτσι, στα ανατολικά προέκυψαν οι Λέλεγες, ενώ στα παράλια του Κορινθιακού οι Ύαντες. To όνομα Λοκροί οι κάτοικοι το πήραν αργότερα, από τον βασιλιά Λοκρό (Στράβων Γεωγραφία 4 κεφ. VII,2), αφού είχαν ήδη εγκατασταθεί στις παραπάνω περιοχές και αφού αφομοιώθηκαν με τους παλαιούς κατοίκους.
Ιστορική Διαδρομή των Λοκρών
Ιστορική αναφορά για τους Λοκρούς γίνεται από τον Όμηρο ο οποίος αναφέρει για τον Αίαντα το Λοκρό (από την αρχαία πόλη Νάρυκα) ότι έλαβαν μέρος οι Λοκροί της Αντολικής πλευράς στον Τρωϊκό πόλεμο (περίπου το 1170 π.Χ.) με 40 μαύρα πλοία [1] και με αρχηγό τον Αίαντα, το μικρότερο γιο του Οιλέα. Ο ίδιος αναφέρει ότι στον πόλεμο πήραν μέρος οι Λοκροί που ζούσαν απέναντι από την Εύβοια, δηλαδή οι Οπούντιοι κι Επικνημίδιοι .
Περίπου το 1104 π.Χ., οι Ηρακλειδείς (Δωριείς από την Οίτη κι από την αρχαία πόλη Ηράκλεια), κατά την κάθοδο τους προς τα νότια, κατασκεύασαν τα πλοία στην Ναύπακτο και από εκεί πέρασαν στην Πελοπόννησο.
Οι Λοκροί υπήρξαν ένα από τα 12 ιδρυτικά μέλη της Δελφικής Αμφικτιονίας ή Αμφικτιονίας των Δελφών ή Πυλαίας μετά την Αμφικτιονία στην Ανθήλη, έχοντας το δικαίωμα δύο ψήφων. Μία είχαν οι Λοκροί της Αντολής (Οπούντιοι και Επικνημίδιοι) και μία οι Εσπέριοι Λοκροί. Η εκπροσώπηση διήρκεσε όσο περίπου και ο θεσμός, δηλαδή περίπου μία χιλιετία. Τη συμμετοχή τους βεβαιώνει και ο Παυσανίας (Παυσ. Φωκ. & 8, 2-5).
Τι συνέβει στην περιοχή και άρχισαν οι Ιεροί πόλεμοι; Ποιοι ευθύνονται που κατέστρεψαν τα αρχαία ιερά και ποιοι έκλεψαν τους θησαυρούς από το Ιερό του Απόλλωνος στους Δελφούς;
Μετά την ολοσχερή καταστροφή επικρατεί η Φωκική Συμπολιτεία, δηλαδή οι "λήσταρχοι και πολεμοχαρείς φωκείς καταλαμβάνουν την εξουσία καταδυναστεύοντας την περιοχή και τα ιερά ως την εποχή οπού έρχονται οι Πέρσες.
Οι Οπούντιοι μαζί με τους ελάχιστους Λοκρούς Οζόλες (που ήταν υπό την ονομασία των Φωκείς λόγω κυριαρχίας τους στην περιοχή τους) μαζί με Θεσπιείς ενώθηκαν και πολέμησαν με το Λεωνίδα το Σπαρτιάτη (από την αρχαία φυλή του Λοκρού υιού Δώρου υιού του Δευκαλίωνα στις Θερμοπύλες). Ποιος πρόδωσε το στρατό των Λοκρών; Ποιος ήταν ο Εφιάλτης; Μετά την μάχη αυτή, ο Ξέρξης κατέλαβε την περιοχή στην οποία τον οδήγησε ο Εφιάλτης, καταστρέφοντας πολλές πόλεις στις οποίες είχαν λημέρια οι Φωκείς της περιοχής, ενώ επιχείρησε να καταλάβει και τους Δελφούς, αλλά δεν κατόρθωσε να πειράξει τα Ιερά.
Η ιστορία των πολέμων είναι φρικτή και οι λόγοι δυστυχώς γνωστοί, καθώς και όλη η ευθύνη που βαρύνει τους λήσταρχους Φωκείς. Μετά τους περσικούς πολέμους έχουμε τους Πελοποννησιακούς.
Το 418 π.Χ. και σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη, οι Φωκείς νίκησαν τους Οζόλες Λοκρούς σε μάχη και σκότωσαν περίπου χίλιους Λοκρούς (Διοδ. Σικ. ΙΒ΄ 80, 4).
Το 399 π.Χ. ήρθε το τέλος του πελοποννησιακού πολέμου και οι Σπαρτιάτες έδιωξαν τους Μεσσήνιους από την Ναύπακτο και την επέστρεψαν στους πρώην κατοίκους της, τους Λοκρούς (Παυσ. Μεσσην. ΧΧVI-2).
Κατά τον Τρίτο ιερό Πόλεμο, οι Λοκροί πολέμησαν μαζί με τους Θηβαίους κατά των Φωκέων, όταν αυτοί κατέλαβαν τους Δελφούς. Οι Φωκείς λεηλάτησαν πόλεις και στις δύο πλευρές της Λοκρίδας και στην Ανατολική πλευρά (όπου κατοικούσαν οι Οπούντιοι κι Επικνημίδιοι Λοκροί) και στην Δυτική πλευρά που κατοικούσαν οι Οζόλαι Λοκροί.
Το 395 π.Χ. στη μάχη της Αλιάρτου, σκοτώθηκε από τους Θηβαίους ο Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσσανδρος, νικητής στους Αιγός ποταμούς. Ο Παυσανίας που είχε σταλεί από τη Σπάρτη για βοήθεια έφθασε αργοπορημένος και δεν έδωσε μάχη για να διεκδικήσει το σώμα του Λύσσανδρου, αλλά συνθηκολόγησε κι έφυγε. Οι Σπαρτιάτες για την πράξη του αυτή τον καταδίκασαν σε θάνατο, αλλά πρόφθασε να φύγει και πέθανε αργότερα κλεισμένος στο ναό της Θεάς Αθηνάς Τεγέας στην Τεγέα. Μετά την μάχη αυτή, οι Οζόλαι ή Οζόλες Λοκροί, αποσπάσθηκαν από τους Σπαρτιάτες.
Το 394 π.Χ. (τον Ιούνιο) γίνεται μάχη στην αρχαία Νεμέα μεταξύ των Σπαρτιατών με αρχηγό τον Αριστόδημο και της συμμαχίας Θηβαίων, Βοιωτών, Αθηναίων, Κορινθίων και Λοκρών (Ξεν. Δ΄, ΙΙ, 17).
Το 394 π.Χ. (τον Αυγουστο) γίνεται μάχη στην αρχαία Κορώνειας. Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Αγησίλαο νίκησαν τη συμμαχία των Θηβαίων, Βοιωτών, Αθηναίων, Κορινθίων και Λοκρών (Ξεν. Δ΄, ΙΙ, 17). Μετά την νίκη του, ο Αγισήλαος αφιέρωσε στους Δελφούς το ένα δέκατο των λαφύρων που είχε συγκεντρώσει στην Ασία, ενώ ο πολέμαρχος Γύλης, εισέβαλε και λεηλάτησε την Λοκρίδα (Ξεν.Δ΄,ΙΙΙ,15,22). Οι Σπαρτιάτες κατά την εισβολή τους στην Βοιωτία, καταδίωξαν τους Λοκρούς, οι οποίοι απέφυγαν να αντιπαραταχθούν και τους αντιμετώπισαν με ξαφνικές βραδινές επιδρομές προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες και τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν την κεντρική Ελλάδα ενώ πολλοί από αυτούς σκόρπισαν ολόγυρα, όπως ο Έλατος που κατέφυγε στην περιοχή της αρχαίας Ελάτειας και για να σωθούν υποτάχθηκαν στους Λοκρούς.
Το 371 π.Χ. στη νίκη των Θηβαίων με τον Επαμεινώνδα στα Λεύκτρα, οι Λοκροί εντάχθηκαν στη Βοιωτική συμμαχία (Διοδ.Σικ.15, 57).
Το 369 π.Χ. οι Λοκροί, συμμετείχαν στην πρώτη εισβολή των Θηβαίων στην Πελοπόννησο, με αρχηγό τον Επαμεινώνδα, όπου μαζί με τους Αρκάδες, κατέστρεψαν τη Λακωνία και έφθασαν μέχρι το Γύθειο (Ξεν. ΣΤ΄,5,23).
Το 366 π.Χ. γίνεται η τρίτη εισβολή των Θηβαίων με τον Επαμεινώνδα στην Πελοπόννησο, ο οποίος απελευθέρωσε, μεταξύ άλλων πόλεων, την Καλυδώνα και την αρχαία Ναύπακτο από τους Αχαιούς (Διόδ. Σικ. 15,75).
Το 362 π.Χ. οι Λοκροί παίρνουν μέρος στη μάχη της Μαντινείας, συντασσόμενοι με τον στρατό του Επαμεινώνδα (Διοδ. Σικ. 15, 85 ).
Το 356 π.Χ. η Δελφική Αμφικτιονία επιβάλλει πρόστιμο στους Φωκείς, γιατί καλλιέργησαν εκτάσεις που άνηκαν στο ιερό των Δελφών. Εκείνοι αντέδρασαν, με αρχηγούς τον Φιλόμηλο και τον Ονόμαρχο κι άρχισαν τις πολεμικές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα το ξέσπασμα του Γ΄ Ιερου Πολέμου στον οποίο ενεπλάκησαν οι Αθηναίοι, οι Λακεδαιμόνιοι και οι Μακεδόνες ( υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β΄της Μακεδονίας.
Το 355 π. Χ. και κατά την διεξαγωγή του Γ΄ ιερού Πολέμου ( 356-346 ), οι Δυτικοί Λοκροί πολέμησαν τους Φωκείς με αρχηγό τον Φιλόμηλο, αλλά νικήθηκαν (Διοδ. Σικ. ΣΤ΄24, 4).
Το 354 π.Χ. οι Λοκροί ηττήθηκαν πάλι από τον Φιλόμηλο, κοντά στους Δελφούς. Ύστερα απ’ αυτό, έστειλαν πρέσβεις και ζήτησαν τη βοήθεια των Θηβαίων. Ο Ονόμαρχος υπέταξε τότε την Άμφισσα (Διοδ. Σικ. ΣΤ΄28,3). Οι Αμφισείς συμμάχισαν στις καταπατήσεις της πεδιάδας της Κωπαϊδας με τους Θηβαίους υποστηρίζοντας τους Θηβαίους στο Αμφικτυονικό Συνέδριο και παρασυρόμενοι από αυτούς προσπαθούν να κατηγορήσουν τους Αθηναίους για ιεροσυλία. Ο Πυλαγόρας της Αθήνας (εκπρόσωπος της πόλης) ρήτορας Αισχίνης, κατάφερε να αντιστρέψει τις κατηγορίες και να τους καταγγείλει για καταπάτηση της γης του Απόλλωνα και της απαγορευμένης Κίρρας.
Το 338 και 339 π. Χ. , ο Φίλιππος Β΄ο Μακεδών, να τιμωρήσει τους Αμφισσείς εκ μέρους της Αμφικτιονίας κι έχουμε τον Δ΄ Ιερό Πόλεμο κατά την διεξαγωγή του οποίου η Άμφισσα καταστρέφεται μαζί και άλλες πόλεις στην περιοχή στις οποίες οι Φωκείς αντισθάθηκαν με αποτέλεσμα οι πόλεις τις οποίες είχαν καταλάβει να καταστραφούν ολοσχερώς. Εξ΄αιτίας τους καταστράφηκαν η αρχαία Ελάτεια και η αρχαία Χαιρώνεια.
Ο Φίλιππος Β΄ ο Μακεδών (λέγεται πως όταν ήταν μικρός ήταν αιχμάλωτος από τους Φωκείς), πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποφάσισε να επέμβει δυναμικά για να ενώσει τους Έλληνες και τα Ιερά τους απομονώνοντας τους λήσταρχους Φωκείς.
Το 350 π.Χ. ο Φίλιππος Β' βασιλιάς της Μακεδονίας παραχωρεί τη Ναύπακτο στους Αιτωλούς, η οποία από το 338 π.Χ. γίνεται κατ’ ουσία κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Οι Μακεδόνες επικρατούν στην περιοχή των Λοκρών!!!
Τι σχέση έχει η αρχαία Αμφίπολις στη Μακεδονία με την αρχαία Χαιρώνεια;
Το 333 π.Χ., οι Λοκροί ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του εναντίον των Περσών και συντάχθηκαν με τα στρατεύματά του στη μάχη στα Άρβηλα (Διοδ. Σικ. 16, 57-3).
Τα μακεδονικά νομίσματα κυκλοφορούν παντού. Στην περιοχή υπάρχουν Μακεδονικοί τάφοι με πλούσια κτερίσματα καθώς και ο περίφημος Λέων της Χαιρώνειας...
Το 322 π.Χ. Οι Λοκροί πήραν μέρος στον Λαμιακό πόλεμο μεταξύ της συμμαχίας των Αθηναίων και του Αντιπάτρου της Μακεδονίας, στο πλευρό της Συμμαχίας (Διοδ. Σικ. ΙΗ΄, 9,5).
Τον 4ο με αρχές 3ου π. Χ. αιώνα οι Δυτικοί Λοκροί προσχωρούν στην Αιτωλική Συμμαχία, ενώ οι Ανατολικοί Λοκροί στην δικαιοδοσία του Κασσάνδρου (358 π.Χ. ή 350 π.Χ. – 297 π.Χ.)
(Διοδ. Σικ. 19, 35, 2 και 78, 5).
(...συνεχίζεται...)
© Νότα Κυμοθόη
